Naukowcy skłaniają się do tego, że likopen doprowadza komórki nowotworowe do zniszczenia. Zdrowe komórki komunikują się ze sobą za pośrednictwem specjalnych struktur w błonie komórkowej. Kiedy wykryją w jednej z nich nieprawidłowości zmuszają ją do samozniszczenia w drodze apoptozy. Komórki nowotworowe tracą takie połączenia i nie są wrażliwe na podobne sygnały, toteż namnażają się bez ograniczeń. Według najnowszych ustaleń likopen odbudowuje połączenia międzykomórkowe uruchamiając adekwatne geny. Dzięki czemu zdrowe komórki są w stanie wysyłać do nich sygnały, powodujące ich zniszczenie.

Likopen zapobiega chorobom nowotworowym oddając swoje elektrony wolnym rodnikom i neutralizując je, zanim uszkodzą komórki ciała. Wolne rodniki to cząsteczki, które posiadają przynajmniej jeden niesparowany elektron. Likopen, będąc donorem elektronu, może neutralizować wolne rodniki. Trwają badania nad opracowaniem metod, aby w jak największym stopniu zastosować dobroczynne działanie likopenu. Badania serca i pomiary zawartości likopenu w tkance tłuszczowej wytwarzane u 1374 mężczyznach pokazały, iż może on zniżyć ryzyko ataku serca aż o 50%.

Budowa

Likopen, jeden z ważniejszych przedstawicieli karotenoidów, jest związkiem rozpuszczalnym w tłuszczach, nierozpuszczalnym w wodzie, o barwie czerwonej, absorbującym światło o długości fali 472 nm w eterze naftowym. Sumaryczny wzór likopenu wynosi C40H56, a jego masa molowa 536,85 g/mol (1). Likopen, nienasycony węglowodór polienowy, zbudowany jest z ośmiu reszt izoprenowych, tworzących łańcuch węglowy o 40 atomach węgla, zawierający 11 sprzężonych i 2 niesprzężone podwójne wiązania. Oba z pierścieni jononowych są otwarte, poprzez co likopen nie parametry prowitaminy A. Zawarte w likopenie wiązania podwójne mogą ulegać izomeryzacji z pozycji all-trans do mono- lub poly-cis izomerów pod wpływem światła, temperatury czy reakcji chemicznych. Przede wszystkim spotykanymi formami są izomery all-trans (forma najbardziej zrównoważona termodynamicznie), 5-cis, 9-cis, 13-cis, 15-cis (1, 2).

Likopen występuje obficie w pomidorach, a także innych czerwonych owocach (arbuzy, czerwone grapefruity i owoce dzikiej róży). Ze względu na łatwą rozpuszczalność w tłuszczach, najlepiej przyswajalny przez człowieka w postaci przetworzonej przez podgrzanie z oliwą (ketchup, sos pomidorowy, itp.). Spożycie towarów bogatych w likopen obniża ryzyko zachorowania na raka. Najnowsze badania (Instytut Chemii Bioorganicznej PAN, BioInfoBank Institute, AdvaChemLab, Molecular Research Center) pokazały, iż likopen w stężeniu 1-4 µM, ogranicza ryzyko zachorowania na raka prostaty, płuc, piersi, nowotwory układu pokarmowego oraz białaczkę, w stężeniu dziesięć razy wyższym, także raka wątroby i jajnika. Likopen przyczunia się do zmniejszenia częstość przekształcania komórek zdrowych w nowotworowe, a przy stosownie wysokim stężeniu (20-60 µM) hamuje proliferację komórek nowotworowych i zapoczątkowuje ich apoptozę. W ten sposób zapobiega rozwojowi choroby, spowalnia jej postęp, a w niektórych przypadkach sprawia remisję guza. Podobny wpływ likopenu zaobserwowano ponadto w stosunku do komórek wątroby. Likopen hamuje ponadto podziały komórek linii raka wątroby, jelita, ostrej białaczki szpikowej, białaczki erytoblastycznej, chłoniaka Burkitta.

Według informacji z artykułu Food: The omnivore’s labyrinth Sarah Deweerdt czasopisma Nature Volume 471; Pages: S22–S24 z dnia 24 Marca 2011

Cathie Martin, biolog z JIC z znacznej Brytanii wraz ze swym zespołem odkryli,niezwykle korzystnym źródłem naturalnych przeciwutleniaczy są pomidory i ich przetwory, które dzięki postępowym metodom są przystępne przez cały rok. Dodatkowo, zawierają one tysiąckrotnie więcej aniżeli w czerwonym winie resveratrolu – antyoksydantu o działaniu przeciwnowotworowym co może przyczynić się do jeszcze obszerniejszego ich użycia.

W artykule tym jest także odniesienie do znanego, naturalnego przeciwutleniacza – likopenu z pomidorów, który zmniejsza ryzyko zachorowania na raka prostaty o 20-30% według Etminan, M. Et al. Cancer Epidemiol. Biomarkers Prev. 13, 340-345.